-- Փոփոխություն Ընտրական օրենսգրքում --

Ընտրելու ենք միայն կուսակցություն։ Առանձին թեկնածուների համար տարածքային ցուցակներով քվեարկություն չի լինելու։

Ինչ է փոխվել
Անցնում ենք պարզ համամասնական ընտրակարգի, և սա Ընտրական օրենսգրքում կատարված հիմնական փոփոխություններից է։

Կուսակցությունները կամ կուսակցությունների դաշինքները ԱԺ արտահերթ ընտրություններին ներկայացնում են մեկ միասնական ցուցակ։ Ցուցակում կարող են ընդգրկվել ինչպես կուսակցական, այնպես էլ՝ ոչ կուսակցական կամ այլ կուսակցություններից ներկայացուցիչներ։ Որքան շատ ձայն հավաքի կուսակցությունը, այնքան շատ մարդ ցուցակից պատգամավորական մանդատ կստանա։

Ինչպես էր նախկինում
Քվեարկում էինք համապետական և տարածքային ցուցակներով։ Նախ՝ ընտրում էին կուսակցությունը, ապա՝ տարածքային ցուցակից նույն կուսակցության՝ մեր նախընտրած թեկնածուին։ Այսպես թեկնածուները նաև միմյանց հետ էին մրցում իրենց վարկանիշով, իսկ ընտրողը մասնակցում էր կուսակցական ցուցակի ձևավորմանը։ Մյուս կողմից՝ այս կարգը անհավասար մրցակցություն էր ստեղծում կուսակցությունների միջև։ Ռեյտինգային ցուցակներով առաջադրված անհատ թեկնածուները կարողանում էին իրենց ազդեցության, հեղինակության, կապերի հաշվին հավելյալ ձայներ ապահովել առանձին կուսակցությունների օգտին։

Ինչ է սա նշանակում
Ընտրական գործընթացի մասնակիցները կուսակցություններն են․ պետք է սովորենք մեր ընտրությունը նրանց հետ կապել։ Ակնկալվում է, որ համամասնական ընտրակարգը, ինչպես նաև կուսակցությունների մասին նոր օրենքը ստեղծելու են նախադրյալներ, որ սկսենք կուսակցություններին ոչ թե մարդկանցով ճանաչել, այլ հակառակը՝ մարդկանց կուսակցություններով։

Ինչ կարծիքներ կան
Հունիսի 20-ի ԱԺ ընտրությունների համար գրանցված 22 կուսակցությունների և 4 դաշինքի ցուցակներից դատելով ՝ քաղաքական բեմի հիմնական դերակատարներն առայժմ մարդ-կուսակցություններն են։

-- Փոփոխություն Ընտրական օրենսգրքում --

Ինչ է փոխվել
Փոխվել է ընտրողների քվեարկության կարգը։ Յուրաքանչյուր կուսակցություն իր քվեարթերթիկն է ունենալու, որտեղ նշված են լինելու կուսակցական ցուցակի առաջին երեք թեկնածուների անունները։ Մեր նախընտրած կուսակցության քվեաթերթիկն առանց ծալելու դնելու ենք ծրարի մեջ և գցենք քվեատուփը։

Ինչ է սա նշանակում
Քվեաթերթիկի վրա արված ցանկացած նշում կամ գրառում այն դարձնելու է անվավեր։ Քվեախցիկում ընդհանրապես գրիչ չի լինելու։

-- Փոփոխություն Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում --

Ինչ է փոխվել
Քվեարկության և դրան նախորդող լռության օրը լրատվամիջոցը չի կարող քարոզչական նյութեր տարածել նաև համացանցում։ Արգելքը խախտելու համար պատասխանատուն լրատվական գործունեություն իրականացնող անձը կամ կազմակերպության ղեկավարն են։

Ինչպես էր նախկինում
Նշված օրերին քարոզչությունն արգելված էր տպագիր մամուլում, հեռուստատեսությամբ և ռադիոյով (վերգետնյա և արբանյակային)։ Համացանցի մասին հիշատակում չկար։

Ինչ կարծիքներ կան
Մարդ-կուսակցությունների պես՝ հետևորդների մեծ լսարան ունեն նաև մարդ-մեդիաները՝ սոցցանցերի ազդեցիկ դեմքերը։ Արդյո՞ք այս արգելքը նաև նրանց կվերաբերի։ Իսկ սունկ-կայքե՞րին, որոնք արտաքուստ նման են լրատվականներին, բայց սեփական լուրեր թողարկելու փոխարեն՝ հավաքում են դրանք համացանցի տարբեր անկյուններից․․․

Սա համացանցում կարգուկանոն հաստատելու առաջին փորձն է։ Թե ինչպես կավարտվի՝ կիմանանք հունիսի 20-ի արտահերթից հետո։

_______________________________________________
Արտահերթից հետո
Նոր փոփոխություններով ԸՕ-ում նախընտրական քարոզչությանն առնչվող այլ կարգավորումներ էլ են կան, որոնք ուժի մեջ կմտնեն 2022թ-ից։ Երկու օրով երկարացվել է քարոզարշավի ժամկետը։ Փոփոխություններ են կատարվել զանգվածային լրատվության միջոցներով նախընտրական քարոզչության դրույթներում, ավելացել է կուսակցություններին և դաշինքներին տրամադրվող անվճար եթերաժամանակը։ Հանրային հեռարձակողներին հանձնարարվել է ԱԺ ընտրություններին ընդառաջ՝ առնվազն 3 հեռուստաբանավեճ կազմակերպել։

-- Փոփոխություն Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում --

Սա թափանցիկ աշխատելու պահանջ է՝ ուղղված կուսակցություններին։

Ինչ է փոխվել
Ընտրություններից առաջ կուսակցությունները պետք է նախընտրական հիմնադրամ բացեն և քարոզչական բոլոր ծախսերը այդ հիմնադրամից կատարեն։ Կուսակցությունը կամ դաշինքը հիմնադրամի գործունեության մասին հայտարարագիր է ներկայացնում ԿԸՀ Վերահսկիչ-վերստուգիչ ծառայություն։ Եթե հայտարարագիրը թերի լինի լրացված կամ քարոզարշավի համար այլ աղբյուրներից էլ միջոցներ օգտագործվեն, կուսակցությունը կամ դաշինքը վարչական տուգանքի կենթարկվի։

Ինչպես էր նախկինում
Վարչական խախտում էր համարվում միայն նախընտրական հիմնադրամ չբացելը կամ հայտարարագիր չներկայացնելը։ Հայտարարագրերում տեղեկություններ թաքցնելու կամ թերի լրացնելու մասին չէր հիշատակվում։

_______________________________________________
Արտահերթից հետո
Ընտրական փոփոխությունների մեծ փաթեթով, որն ուժի մեջ կմտնի 2022թ-ից, նախընտրական հիմնադրամի վերաբերյալ այլ պահանջներ էլ կան։ Քարոզարշավի բոլոր ծախսերը պետք է կատարվեն նախընտրական հիմնադրամից, այդ թվում՝ նախընտրական շտաբերի, ընտրողների հետ հանդիպումների համար տարածքների և տրանսպորտային միջոցների վարձակալության ծախսերը՝ (բացառությամբ մինչև 7 նստատեղ ունեցող ավտոմեքենաները), վստահված անձանց վարձատրության ծախսերը (եթե մեկ վստահված անձի հաշվով փոխհատուցման գումարը գերազանցում է 10 000 դրամը), սոցիոլոգիական հետազոտությունների, հարցումների, քաղաքական գովազդի հրապարակման համար վճարումները։ Կուսակցությունը պարտավոր է հիմնադրամի համար առանձին հաշվեհամար բացել Երևանում և մարզերում մասնաճյուղ ունեցող որևէ առևտրային բանկում և բոլոր գործարքները անկանխիկ կատարել։ Հիմնադրամին նվիրատվություններ կատարող անհատները պետք է նշեն իրենց անունը և անձը հաստատող փաստաթղթի համարը։ 2023 թվականի հունվարի 1-ից հիմնադրամի գործունեության նկատմամբ վերահսկողությունը կիրականացնի Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը։

-- Փոփոխություն Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում --

Ինչ է վարչական ռեսուրսը
Վարչական ռեսուրսները մարդկային, ֆինանսական և նյութական այն միջոցներն են, որոնց ընտրությունների ժամանակ տիրապետում են հանրային պաշտոններ և հանրային ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձինք՝ պայմանավորված հանրային ոլորտում անձնակազմի, ֆինանսների և հատկացումների նկատմամբ նրանց վերահսկողությամբ։

Ինչ է փոխվել
Ընտրական օրեսնգիրքը վերջապես սահմանել է, թե որն է վարչական ռեսուրսը։ Այս հարցում մեզ օգնել է Վենետիկի հանձնաժողովը։ Սահմանումը մտել է նաև Վարչական իրավախախտումների մասին օրենսգիրք։ Մի զարմացե՛ք, այն այս օրենքում չկար։

Վարչական ռեսուրսի չարաշահում է համարվել նաև պաշտոնեական դիրքի օգտագործումը՝ ընտրությունների շրջանում առավելություն ունենալու համար։

Եթե, օրինակ, նկատել եք, որ ընտրությունների օրը հայտարարելուց հետո կառավարության պաշտոնակատարները սկսել են ավելի հաճախ մարզեր մեկնել աշխատանքային այցով, հիվանդանոց, դպրոց, ճանապարհ բացել, սա ևս, նոր ձևակերպումով, կարող է դիտվել որպես վարչական ռեսուրսի չարաշահման դրսևորում։

Ինչպես էր նախկինում
Վարչական ռեսուրսի չարաշահման ձևակերպումը շատ ընդհանրական էր՝ ծառայողական պարտականությունների իրականացման համար տրամադրված ֆինանսական, տեղեկատվական միջոցների, տարածքների, տրանսպորտային և կապի միջոցների, նյութական ու մարդկային ռեսուրսների օգտագործում։

-- Փոփոխություն Քրեական օրենսգրքում --

Ինչ է փոխվել
Նախընտրական քարոզչություն կատարելուն հարկադրելը կամ խոչընդոտելը կպատժվի մինչև երեք տարի ազատազրկմամբ։

Նույն ծանրության հանցանք է համարվել նաև նախընտրական շրջանում հավաք անցկացնելուն, դրան մասնակցելուն խոչընդոտելը կամ հակառակը՝ հավաքին մասնակցելու կամ մասնակցելուց հրաժարվելու նպատակով նյութապես շահագրգռելը։ Եթե հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձն այսպես վարվի իր աշխատողների նկատմամբ, պատիժն ավելի խիստ կլինի։

Ինչպես էր նախկինում
Սահմանվում էր պատասխանտվություն միայն հավաքին մասնակցելուն հարկադրելու համար։

-- Փոփոխություն Քրեական օրենսգրքում --

Ինչ է փոխվել
Քվեարկության օրը տեղամասային կենտրոնում կամ դրան հարող տարածքում սպառնալիքի, բռնության դեպքերի մեղավորները կպատժվեն մինչև երեք տարի ժամկետով ազատազրկմամբ։

Ինչպես էր նախկինում
Քրեական պատասխանատվություն էր սահմանվում միայն հանձնաժողովի անդամների կամ ընտրական գործընթացի մյուս մասնակիցների նկատմամբ բռնության կամ սպառնալիքի դեպքերում։

-- Փոփոխություն Քրեական օրենսգրքում --

Ինչ է փոխվել
Խստացել է ընտրակաշառք տալու կամ խոստանալու համար պատիժը։ Անգամ եթե բարեգործության անվան տակ ընտրողներին կաշառք բաժանեն կամ խոստանան՝ լինի դրամ, սննդամթերք, թե անվճար բուժսպասարկում, մեղավորները կպատժվեն երեքից վեց տարի ժամկետով ազատազրկմամբ։

Եթե խմբով են ընտրակաշառք բաժանել կամ կաշառքի արժեքը գերազանցել է նվազագույն աշխատավարձի տասնապատիկը, ապա պատիժն էլ ավելի խիստ կլինի՝ երեքից վեց տարի ժամկետով ազատազրկում:

Ինչպես էր նախկինում
Ընտրակաշառքի համար պատիժն ավելի մեղմ էր, հանգամանքների վերաբերյալ ձևակերպումներն՝ ավելի ընդհանուր։

-- Փոփոխություն ՀՀ քաղաքացիության մասին օրենքում --

Ինչ է փոխվել
Կուսակցական ցուցակներում ընդգրկված թեկնածուները պարտավոր են հայտարարություն տալ այն մասին, որ վերջին չորս տարում այլ պետության քաղաքացի չեն հանդիսացել։ Եթե ԱԺ պատգամավոր լինելու ընթացքում են ձեռք բերում այլ պետության քաղաքացիություն, պետք է երկշաբաթյա ժամկետում տեղեկացնեն այդ մասին:

Ինչպես էր նախկինում
Երկքաղաքացիության վերաբերյալ տեղեկություններ հայտնելու պահանջ օրենքով նախատեսված չէր։ Նշված էին միայն այն պաշտոնները, որոնք զբաղեցնող անձինք չէին կարող այլ պետության քաղաքացիություն ունենալ։

Ինչ է սա նշանակում
Այլ պետության քաղաքացիություն ձեռք բերելը պատգամավորի լիազրությունների դադարման հիմք է դառնում։ Այս տեղեկությունները չհայտնելու կամ թաքցնելու դեպքում թեկնածուն կամ պատգամավորը ենթակա են քրեական պատասխանատվության։